According to historical sources the first congregational mosque at the site was constructed    :shorty after the conquest of Jerusalem in 638. Arculf described it in detail 

Near the wall on the east, in that famous place, the Saracens have now built an oblong house of prayer, wich they pieced together with upright planks and large beams over some ruined remains. This they attend. and it is said that this building can hold three thousand people (2

آرکولف، زائری کـه حدود سـال 676 وارد اورشـلیم شـد چنین گزارش می‌دهد: «اعراب بادیه‌نشین به‌ عبادتگاهی چـهارگوش‌ رفـت‌ و آمد می‌کنند که تیرها و ستون‌هایش‌ با‌ گستاخی‌ تمام‌ بر ویرانه‌های بنای مشهوری‌ اسـتوار‌ شـده که روزی معبدی با شکوه بوده اسـت».طبق‌ تخمین او این بنا می‌توانسته سـه هـزار تن را‌ در‌ خود‌ جای دهد.

http://qunoot.net/App/reads.item.php?showid=1845

نخست اینکه آرکولف از یک عبادتگاه نام برده و نه از یک مسجد و باستان شناس اسرائیلی Gideon Avni اشاره می کند که در حفاری های باستان شناسی باقیمانده ای از این مسجد پیدا نشده

Although no material evidence of this first mosque has been found, it is reasonable to assume that it was built on the southern part of the platform, at the same place as the later al- aqsa mosque (3

جالب این است که آرکولف اولین کشیش مسیحی ( اروپایی) بود که از اورشلیم ، بعد از تصرف این شهر به دست اعراب، دیدن کرد ، اما این کشیش اشاره ای به شرایط جدید سیاسی و دین اسلام نمی کند:

While little is said about the political transition in Palestine, this account is one of the earliest Chritian references to the Islamic presence in Jerusalem. Arculf briefly describes the large mosque that had been built on the formerly deserted, but says nothing about Jerusalem being a major Islamic religious centre. ( 4

اگر در زمان دیدار کشیش فرانسوی از اورشلیم اسلام در این شهر گسترش یافته و شرایط سیاسی تغییر کرده بود می بایست آرکولف به آنها اشاره می کرد

————————————-

1- Gideon Avni, The Byzantine-Islamic Transition in Palestine, An archaeological Approach, Oxford University Press, 2014

2 – Gideon, P.132

3 – Gideon, P. 132

4 – Gideon, P. 3