ابومسلم خراسانی ( 718 – 755)، یک ایرانی مسلمان ضد زرتشتی، یا یک ایرانی مسیحی؟ به نقل از اسلام شناسان سنتی لشگر ایرانیان و اعراب از خراسان به فرماندهی ابومسلم خراسانی که لباس های سیاه بر تن داشتند (سیاه جامگان ) که نشانه ضد زرتشتی انها بود ( زرتشتیان لباس سفید می پوشیدند ) توانستند با براندازی حکومت امویان، حکومت عباسیان را پایه‌گذاری کند. 

 دانشنامه ایرانیکا اشاره می کند: “ابو مسلم در کوفه بزرگ شد و در این شهر نیروهای مخالف امویان فعال بودند. سیاست قومگرایی و تبعیض آمیز امویان نه فقط عرب ها، بلکه تاره مسلمانان را هم خشمگین کرده بود”.

Most sources agree that Abū Moslem grew up in Kūfa, which was a center for the growing social and political unrest directed against the Omayyads. That dynasty followed an ethnocentric policy which discriminated against non-Arabs and even new Muslims

دانشنامه ایرانیکا ادامه می دهد که در کوفه شیعیان مخالف امویان تجمع کرده بودند و در سال   741/ 742 ابو مسلم برای اولین بار با عباسیان تماس گرفت … و ابومسلم با امام ابراهیم در مکه رهبر شیعیان را ملاقات کرد

Kūfa became a center for the anti-Omayyad forces, with the concentration there of Shiʿites and ʿAlids. In 124/741-42 Abū Moslem made his first contact with ʿAbbasid agents there….. Imam Ebrāhīm reconfirmed Abū Moslem when they met with Shiʿite leaders at Mecca during the pilgrimage

دانشنامه ایرانیکا همچنین به اوضاع سیاسی مرو در زمان جنبش سیاه جامگان اشاره می کند. در مرو دو قبیله عرب در حال جنگ با یک دیگر بودند: یمانی‌ها به سرکردگی جدیع کرمانی و مضری‌ها به سرکردگی نصر بن سیار، حاکم خراسان. دانشنامه ایرانیکا ادامه می دهد: هر دو سوی عرب دنبال پشتیبانی ابومسلم بودند و او سوی یمانی‌ها را گرفت. در همین هنگام شورش او با تسخیر هرات، بلخ، ابیورد، نسا پابرجا شد. او تا پیش از اینکه از پشتیبانی یمانی‌ها مطمئن نشده بود، از تسخیر مرو که پایتخت نصر بود چشم‌پوشی کرد. در سال ۱۲۶ خورشیدی(۱۳۰ قمری) آن شهر را به همراه علی بن الکرمانی تسخیر کرد :

Both Arab sides sought Abū Moslem’s support, and he chose to side with Yamānīs. Meanwhile his rebellion was consolidated with the capture of Herat, Balḵ, Abīvard, and Nesā. He held back from Marv, Naṣr’s capital, until he felt sure of Yamānī assistance; with ʿAlī b. al-Kermānī he took it on 9 Jomādā I 130 (December, 747-January, 748) 1 

به نقل از Carl Wurtzel “علی بن ال کرمانی” را استاندار خراسان به قتل می رساند و دو پسرش   برای مدت کوتاهی با ابو مسلم همکاری کردند، اما بعد به دستور ابومسلم خراسانی به قتل می رسند:

al-Kirmanl was killed in 129 as a result of machinations by Nasrb.Sayyar. His sons,’ Ali and’ Uthman, carried on his struggle for a short time , but were ultimately put to death by Abu Muslim.( 2

از ابومسلم سکه های از سال 752 ضرب شده اند که بر روی آنها این حروف دیده می شود : “ابومسلم امیر آل محمد” ( ابومسلم فرمانده خانواده محمد)

Carl Wurtzel, P. 186, No. 36

  سکه ای از “علی بن ال کرمانی ” پیدا نشده، اما از پسرش؟ ” ال کرمانی بن علی ” سکه ای در سال 750 در مرو ضرب شده است:

سکه ال کرمانی بن علی

Carl Wurtzel, P. 186, No. 36

برای سکه شناس آلمانی، فولکر پپ ( Volker Popp ) ، این دو سکه “کرمانی بن علی” و “ابومسلم آل محمد” این مفهوم را دارند : (3

بدین ترتیب، به نقل از فولکر پپ ،درگیری ها در خراسان در زمان ابومسلم در گیری بین مسیحی ها کرمان (پیروان علی ) و مسیحی های خراسان (پیروان آل محمد ) بود و نه بین مسلمانان در این منطقه.

دانشنامه ایرانیکا به نام دیگری از ابومسلم اشاره می کند، به نام “عبد – ال – رحمان  بن مسلم خراسانی” که معروف ترین رهبر آرمان های عباسیان بود:

ABŪ MOSLEM ʿABD-AL-RAḤMĀN B. MOSLEM ḴORĀSĀNĪ, prominent leader in the ʿAbbasid cause

سکه ای با نام ” عبد الرحمان بن مسلم” از سال 753 ضرب شده است : (4

سکه عبد الرحمن بن مسلم

به نقل از ویکی پدیا تغییر نام ابومسلم به عبد الرحمان بن مسلم به این علت بود:

“ابومسلم در زمان حیاتش با نام عبدالرحمن نیز خطاب می‌شده‌ است. این تغییر نام ظاهراً به سبب درخواست یا دستور ابراهیم امام (یکی از بزرگان خاندان بنی عباس) که برای خلع بنی امیه و بدست گرفتن خلافت تلاش می‌کرد صورت گرفته‌ است؛ چرا که وی نام و نسب فارسی ابومسلم را دستاویزی برای دشمنان عباسیان می‌دانسته‌ است” (5 

اما فولکر پپ تعریف دیگری از سکه “عبد الرحمان بن مسلم” به خواننده ارائه می دهد: (6

    سکه ” عبدالرحمان” در کنار نگاره مسیح با شمشیر آتشین که فولکر پپ از آن نام می برد در ضرابخانه سارمین (سوریه ) ضرب شده بود: 

 سکه نگاره مسیح با شمشیر آتشین و با نام عبدالرحمان

Arab-Byzantine, Umayyad Caliphate Æ Fals. Sarmin, circa AD 685-705. Caliph standing facing, wearing long robes, holding pommel of sword; ‘Abd al-Rahman downwards to left and right / Transformed cross on four steps; sarmin (mint) to left and right (7

بر روی این سکه نام عبد الرحمان در طرف چپ و راست ضرب شده اند

برای اولین بار واژه مسلم ( Muslim) بر روی سکه های ابومسلم دیده می شوند ( شاید این سکه را نه خود ابو مسلم ، بلکه به دستور عباسیان ضرب شد ). حدود 60 سال پیش تر، در سال 692 ، عبدالملک مروان در مسجد قبه صخره واژه محمد را نوشته بود که به نقل از زبان شناس آلمانی – لبنانی کریستف لوکزنبرگ معنی ” ستایش باد مسیح ” را می دهد. حالا فولکر پپ معتقد است که همین معنی ستایش باد مسیح در قبه صخره بر روی سکه ابومسلم نیزمشاهد می شود، اما اینجا “ابو مسلم امیر آل محمد” به معنی “خانواده محمد” ضرب شده، خانواده محمد بر روی سکه ابومسلم معنی گروه یا جامعه محمد را می دهد و نه به معنی فامیل ( پدر،مادر و فرزند )، به زبان ساده تر: ابومسلم فرمانده خانواده محمد بر روی سکه به معنی ابومسلم فرمانده جامعه محمد ( جامعه مسیحیان ) خراسان بود “:

  ” ابو مسلم، امیر آل محمد، یعنی ابومسلم، فرمانده ی خاندان محمد است. تحت عنوان این ‘خانواده ‘ باید هواداران ‘ محمد ‘ را پنداشت. این ‘ محمد ‘ از زمان ذکر او در قبه الصخره در سال 72 عرب ها شناخته بود. این کسی نبود ، به جز عیسا بن مریم”. ( 8

به همین علت فولکر پپ به بودن ابومسلم خراسانی به عنوان یک شخصیت تاریخی شک دارد. برای این سکه شناس به درستی مشخص نیست آیا ابومسلم عنوان  “یک  برنامه دینی ” است ، یا “یک نام خاص” : ( 9

در آخر دانشنامه ایرانیکا اشاره می کند که ابو مسلم به دستور خلیفه منصور به قتل رسید :

As the commander spoke of his efforts to enthrone the ʿAbbasids, Manṣūr clapped his hands, and the assassins emerged and slew Abū Moslem (24 Šaʿbān 137/13 February 755).

حال پرشش این است که آیا خلیفه ای به نام منصور حکمفرمایی می کرد که دستور قتل ابومسلم را داده باشد ؟

       به نقل از سکه شناس فرانسوی ریکا گیزلن (  Rika Gyselen)  بر روی سه سکه عرب – ساسانی نام منصور ضرب شده است. بر روی دو سکه نام منصور به زبان پهلوی است و بر روی سومی (Types 24 ) به زبان عربی

The three Arab – sasanian copper types bearing the world mansur, written either in pahlavi ( types 20 and 22 ) or in Arabic script ( types 24 ) – 10

 نامیدن منصور به مثابه ی نام موعودگرانه بر سکه ای از استان فارس  (types 24 )

این سکه شناس ادامه می دهد : “ به نظر می رسد که لغت منصور یک تبلیغ است „

it seems more appropriat to interpret the word mansur in term of propaganda ( 11

 از طرف دیگر دانشنامه اسلام (Encyclopaedia of Islam ) اشاره می کند که نام منصور یک شخصیت مسیحی ( مسیح ) در ایمان یمنی ها است :

The thesis of the identity of names was evidently already well-established there, since his supporters did not try to identify him with the Mahdi but with the Mansur, a messianic figure originating in Yemenite beliefs ( 12

اگر به احتمال زیاد ابومسلم عنوان یک برنامه دینی بود و نه نام یک شخصیت تاریخی (حقیقی) ،منصور، بدون تردید، که دستور قتل ابومسلم را داد یک خلیفه مجازی بود (غیر حقیقی ) :
” ما تاکنون بر سکه ها، بر وزنه های شیشه ای، مهرها، هیچ نشانی از حاکمی به نام منصور پیدا نکرده ایم”. (11

آیا هم مقتول (ابومسلم ) و هم قاتل ( خلیفه منصور) شخصیت های مذهبی (غیر حقیقی ) بودند ؟

——————————-

1 – http://www.iranicaonline.org/articles/abu-moslem-abd-al-rahman-b

2 – Carl Wurtzel, The coinage of the Revolutionaries in the Late Umayyad period. in: The American numismatic society, 1987, Notes 23, P. 179

3 -ولکر پپ، از اوگاریت تا سامره، ترجمه بی نیاز ( داریوش)، ص. 193

4 – Carl Wurtzel, P. 193

5 – https://fa.wikipedia.org/wiki/

%D8%A7%D8%A8%D9%88%D9%85%D8%B3%D9%84%D9%85_%D8%AE%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C

فولکر پپ از اوگاریت تا سامره، ترجمه بی نیاز ( داریوش)، ص 193 – 6  

7 – https://www.numisbids.com/n.php?p=lot&sid=2970&lot=1175

8 – فولکر پپ ص. 193

9 –  فولکر پپ، ص. 193

10 – Rika Gyselen, Arab-Sasanian Copper Coingae, Wien 2000, P.  73

11 – Rika Gyselen, P. 73

12 – Encyclopaedia of Islam , V/1233-1234

13 – فولکر پپ ص. 231