مجسمه Perikles در آتن

پریکلس، فرمانده ارتش و سياستمدار آتنی (93 4- 429  قبل از ميلاد )

 ”اسم قانون اساسی که ما داریم دموکراتی است ، چرا که دولت ما را اکثريت و نه اقليت تعيين می کند “ – پریکلس

پریکلس يکی از برجسته ترين شخصيت های تاريخی دوران باستان در آتن و پايه گذار اولين سيستم دموکراسی در تاريخ است. پریکلس فرماندهی جنگ را علیه همسايه جنوبی اشپارتا ( Sparta ) که قصد نابودی دموکراسی در آتن را داشتند بعهده داشت.  در سال ۴۳۱ قبل از ميلاد پریکلس بر مزار سربازان آتنی که برای دفاع از دموکراسی در آتن  در این جنگ  کشته شده بودند گفتار مهمی در باره آزادی ايراد کرد که به ” گفتار بر مزار “ در تاريخ ثبت شده است. تتوکودیدس، تاريخ نويس يونانی از اين گفتار پریکلس خبر می دهد. سربازان آتنی که در جنگ با اشپارتا جان خود را از دست دادند در واقع اولين کشته شدگان تاريخ برای دفاع از دموکراسی بشمار می آيند.

پریکلس، به نقل از توکودیدس، گفتار خود را بر مزار سربازان آتنی چنين آغاز می کند:

” مبداء قانون اساسی که ما داريم قوانين بيگانه نيستند و بيشتر ما برای ديگران نمونه هستيم تا ديگران برای ما. قانون اساسی ما نشان دهنده خواسته اکثريت است و به همين علت نيز اين قانون قدرت اکثريت را نمايان می کند. حق تمام شهروندان در مقابل قانون يکسان است و  مقام های بلند پايه در اين دولت به يک گروه خاص تعلق ندارند بلکه در اختیار افرادی است که استعداد ها و نبوغ خود را ثابت کرده باشند. همچنين فقر و تنگدستی نیز نبايد سدی باشد برای رسيدن به مقام های دولتی. روابط انسان ها در اين دولت بر پايه احترام متقابل است….. ما از زيبائی  لذت می بريم  و فکر و خرد ما بيدار و آگاه است و همانطور که ما نگران و مراقب خانه شخصی خود هستیم همانطور نيز از دولت خود پاسداری می کنيم و درست به علت همين دست آورده های دولت آتن است که اين سربازان جان خود را از دست داده اند ، برای دفاع از آزادی و دموکراسی. …. “ 

 اما در اسپارتا شرائط اجتماعی ديگری حکمفرما بود: نبودن آزادی های شخصی  و دخالت دولت در امور خانوادگی، کم اهميت دادن به هنر و زيبائی ، به کنار گذاشتن متخصصان از امور دولتی و نظامی کردن تمام امور زندگی. مبارز اين دو دولت يونانی در قرن ۵ قبل از ميلاد در واقع جنگ دموکراسی آتن عليه ديکتاتوری و خود کامگی اشپارتا به شمار می آيد.

با وجود اينکه پلاتون نظر مثبتی به دولت پریکلس نداشت ،اما برای شاعر آلمانی شیلر جنگ بين آتن و اشپارتا جنگی بود بين يک دولت مشروطه ( آتن ) و يک دولت نظامی ( اشپارتا)، جنگ بين انسانيت و وحشيگری. گفتار بر  مزار کشته شدگان پریکلس برای اولين بار در تاريخ قوانين و شرائط يک دولت مشروطه و دموکرات را تشريح مي کند که ۲۴۰۰ بعد سرمشق قانون پارلمان اروپا قرار می گيرد. گفتار پریکلس می تواند حتی امروزه نیز الگوی برای شهروند های باشد که برای رسيدن به دموکراسی ، برای دست يابی به يک کشور آزاد و مشروع مبارزه می کنند. در دوران پریکلس نه فقط به حقوق فردی افراد احترام گذاشته می شد ، بلکه دوران پر شکویی نيز برای هنر ، مجسمه سازی و معماری نیز به شمار می آيد. 

گفتار گریکلس برای کشته شدگان آتن در جنگ با اشپارتا را می توان در کتاب دوم توکودیدس مطالعه کرد