سحر زرتشت

در سال 1998 بنگاه نشر Walter de Gruyter ( آلمان ) دو جلد کتاب در هزار صفحه بنام „ سحر زرتشت “ انتشار داد. این دو جلد کتاب بزبان آلمانی با نام  Faszination Zarathushtra انتشار یافته  و نویسنده آن پروفسور  Stausberg ، استاد علوم اديان در دانشگاه Tübingen (آلمان)، است . نويسنده سنت پژوهشی در مورد زرتشت را که بيشتر در باره علت پدايش اين دين ، به زندگينامه زرتشت و يا در باره کتاب مقدس اوستا می پردازد دنبال نکرده است. تاثير افکار زرتشت بر محققان، فلاسفه و هنرمندان بيزانسی و اروپايی و هم چنين درک اين محققان از زرتشت مبحث مورد بررسی نويسنده است. کتاب با فلسفه دان بيزانسی بنام Georgios Gemistas معروف به Plethon قرن (۱۴۵۴- ۱۳۵۵ ) شروع و  با Anquetil Duperron  که مابین سال های ۱۷۳۱تا ۱۸۰۵ می زیسته و برای اولين بار کتاب اوستا را در اروپا بزبان فرانسوی ترجمه کرد خاتمه می يابد. بطور مثال نويسنده اين سوال را مطرح می کند که چرا ولتر دين زرتشت را بر يهوديت ترجيح داده است و چرا او از نام زرتشت برای تبليغ از ايده های خود استفاده کرده است.  همچنين چرا  Mozart  در اپرای ” نی جادو ” از اسم Sarastro که در واقع زرتشت است نام برده است و يا اينکه چرا نيچه زرتشت را با “ ستاره طلايی ” مقايسه کرده است.
نويسنده اضافه می کند که محققان دوره رنسانس در اروپا و در بيزانس اطلاعات خود  در مورد زرتشت را از اسناد و مدارک دوران باستان که بزبان يونانی و يا لاتين نوشته شده بودند بدست می آوردند. تاريخ نويس يونانی قرن 5 قبل از ميلاد   Xanthos نام زرتشت رابصورت Zoroster ياد کرده است. اين اسم در زبان يونانی از دو بخش تشکيل شده است، از ” آتش ”  و  ” ستاره ” و شايد به همين دليل Plutarsch تاريخ نويس يونانی قرن يکم بعد از ميلاد از زرتشت بعنوان ستاره شناس نام می برد. اين منشاء اطلاعاتی يونانی بود که افکار و درک پژوهشگران بيزانس و اروپا را تحت تاثير خود قرار داد و نه منشاء ايرانی از زرتشت. بدین معنا که اين محققان زرتشت را تحت نام Zoroster  می شناختند و نه با نام ايرانی آن Zarathushtra . در تمام دوره قرون وسطی اسناد و مدارک فراوانی در باره زرتشت در بيزانس وجود داشتند،  اما شدت گرفتن تحقيقات پيرامون زرتشت در اوائل قرن 15 ميلادی به علت اين مدارک نبودند ، بلکه وجود يک سند تاريخی دیگر بنام پيشگويی کلدانی: “ The chaldean oracle ”
محتوی قسمت های از The chaldean oracle که بعنوان آخرين نوشته مقدس دوران باستان از آن ياد شده است مطابقت دارد با نظريه های فلسفی افلاطون. نويسنده مسيحی Anrobius ( قرن سوم بعد از میلاد)  و فيلسوف يونانی Proklos ( قرن ۵ بعد از میلاد ) از آن بعنوان پيشگويی کلدانی ياد می کنند. فيلسوف بيزانسی Plethon اين سند را به زرتشت نسبت می دهد. تاثير نوشته های Plethon بر افکار انديشمندان قرن 15 زياد نبوده است، اما Plethon با نسبت دادن پيشگويی کلدانی به زرتشت کنجکاوی و علاقه محققان اروپايی را باين سند بر انگيخت. از Plethon سی و هفت کتاب بجا مانده است و او در سه نوشته خود ( کتاب قانون ، مقاله ای بنام آموزش زرتشت و افلاطون و در يک نقد از پيشگويی کلدان) به زرتشت اشاره کرده است.
پيشگويی کلدان در يک محيط فرهنگی که تحت تاثير افکارافلاطون قرار داشته به تحرير در آمده است. محققی بنام  Michael Psellos ( قرن ۱۱) متن اين پيشگويی را جمع آوری نموده و بعقيده او نويسنده اين پيشگويی شخصی است بنام Julianos  که در زمان امپراتور Trajan ( قرن ۲ بعد از میلاد ) از بابل به رم  سفر کرده بود.  Julianos به  ساحر نيز  شهرت یافته بود و طبق روايتی او قادر بوده در يک حالت خلسه با خدايان ارتباط بر قرار کند. اين پيشگويی شامل 226 بخش است که مجموعه ای از مباحثی در مورد الهيات، علم کهکشان در کلدان و مقوله روح. اين پيشگويی برای پيروان آن مقدس بوده و از قرار معلوم انجمنی نيز باين نام وجود داشته است. محقق آلمانی
Wilhelm Kroll در رساله دکترا خود (1972) به اهميت آتش در اين پيشگويی اشاره می کند و حتی بر اين عقيده است که پايه فلسفی اين پيشگويی کيش آتش  و مبدا آن ايرانی است. اصل اين پيشگويی در دست نیست، اما قسمت های از آن در نوشته های Proklos
موجودند. همانطور که اشاره شد Plethon اين پيشگويی را تفسير کرد. او توضيح می دهد که آسمان از يک بخش نورانی و يک بخش تاريک تشکيل شده است و اگر روح خدمت خوبی به تن کرده باشد به بخش نورانی عزيمت می کند که اين تفسير با فلسفه افلاطون مطابقت دارد. افلاطون در کتاب های Timaios و Phaidon باين پديده اشاره کرده است.  Plethon ادامه ميدهد که اصل اين پيشگويی در کلدان بوجود آمده  و در همين مکان نيز زرتشت متولد شده است. بدين ترتيب پيشگويی کلدان نظريات زرتشت را بیان می کند و فيثاغورث در سفر آسيا از شاگردان زرتشت اين پيشگويی را فرا گرفته و آنرا در يونان منتشر نموده است.  بدين ترتیب مقوله روح در فلسفه افلاطون از افکار زرتشت اقتباس شده است. در آخر Plethon اضافه می کند که فقط با آموزش زرتشت بشر بخوشبختی دست می یابد. آخرين چاپ از پيشگوِيی کلدان در سال 1992 توسط Bruno Lucentio در رم بنام Oracoli Caldaici انتشار يافت